Samsun Türk Ocağı’nda ‘Cumhuriyet ve Atatürk’ Konferansı

Samsun Türk Ocağı’nın ev sahipliğinde, Samsun Cerrahi El Aletleri ve Sağlık Müzesi’nde 25 Ekim 2025 tarihinde gerçekleştirilen ‘Cumhuriyet ve Atatürk’ başlıklı konferansta, İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Cezmi Eraslan Cumhuriyetin kuruluş felsefesini, tarihsel arka planını ve Türk milliyetçiliği içindeki yerini ele aldı. Program, Ziya Gökalp’ın vefat yıl dönümüne denk gelen anlamlı bir günde düzenlendi. Açılış konuşmasını yapan Samsun Türk Ocağı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Çağatay Tufan, Cumhuriyetin yalnızca bir yönetim biçimi değil, aynı zamanda bir millî varoluş iradesi olduğunu vurguladı. Tufan, “Atatürk’ü ve Cumhuriyeti anlamak, Türk milletinin kendisini anlaması demektir. Bu tür programlar, gençlerin fikrî ve millî bilincinin güçlenmesi açısından büyük önem taşıyor,” ifadelerini kullandı. Cumhuriyetin Türk milliyetçilerinin en büyük eseri olduğunu belirten Tufan, “Cumhuriyetin hayrını görmedim” diyenlerin bile bu cüreti yine Cumhuriyetten aldıkları bir rejim olduğunu söyledi. Açılış konuşmasının ardından Eraslan,  Atatürk’ün ifadesiyle Türkiye Cumhuriyeti’nin “aynı milletin yeni devleti” olduğunu; Cumhuriyetin özünü doğru anlamanın, Türk milletinin tarihî sürekliliğini kavramakla mümkün olduğunu dile getirdi. Cumhuriyetin köklerinin Osmanlı mirasında bulunduğunu belirterek, bu gerçeği göz ardı etmenin tarihsel bir yanılgı olduğunu ifade etti. Cumhuriyet kadrolarının kimliğini II. Abdülhamid döneminde şekillendirdiğini, Osmanlı modernleşmesi ile Cumhuriyet inkılaplarını birbirine zıt göstermek yerine birbirini tamamlayan süreçler olarak görmek gerektiğini söyledi. 19. yüzyıl Osmanlısının büyük buhranları içinde II. Abdülhamid’in attığı modernleşme adımlarını “cumhuriyete giden yolun parke taşları” olarak nitelendiren Eraslan, 1909 Anayasa düzenlemeleriyle “adı konmamış bir cumhuriyet” anlayışının filizlendiğini ifade etti. Bu dönemde “Hakimiyet-i Milliye” fikrinin doğmaya başladığını belirtti. Milli Mücadele dönemine de değinen Eraslan, Amasya Tamimi ile Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul hükümetinin meşruiyetini yitirdiğini ilan ettiğini hatırlattı. “Bu asır meşruiyet asrıdır; millete dayanmadan meşru olamazsınız” sözünü aktaran Eraslan, Milli Mücadele’nin, milletin kendi kaderine sahip çıktığı en büyük tarihî dönüm noktası olduğunu vurguladı. Eraslan, 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, milletin iradesini doğrudan temsil eden bir kurum olarak cumhuriyet rejiminin fiilen başladığı yer olduğunu belirtti. 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla birlikte cumhuriyetin önü tamamen açılmış, 29 Ekim 1923’te bu süreç resmiyet kazanmıştır. Cumhuriyetin yalnızca bir yönetim biçimi değil, aynı zamanda bir fazilet rejimi olduğunu ifade eden Eraslan, Cumhuriyetin özünde eşitlik ve istiklal sevgisinin yattığını söyledi. Osmanlı’dan devralınan bürokratik zihniyetin uzun yıllar boyunca bir engel oluşturduğunu belirterek, “Rakiplerin menfaatini savunmayı devlet adamlığı sanan bu anlayış, zaman zaman bugün de karşımıza çıkabiliyor” dedi. Konuşmasının sonunda Eraslan, Türk Milli Mücadelesi’nin büyük kriz dönemlerinde nasıl bir bilinçle hareket edilmesi gerektiğine dair benzersiz bir tecrübe sunduğunu dile getirdi. Gelecek nesillerin bu şuurla yetişmesi gerektiğini vurgulayan Eraslan, “Her vatandaş fikir sahibi olmalı; Cumhuriyetin yaşaması, düşünen ve sorumluluk duyan fertlerin varlığına bağlıdır,” sözleriyle konuşmasını tamamladı. Yoğun ilgiyle takip edilen konferans, soru-cevap bölümünün ardından sona erdi. Programın sonunda Samsun Türk Ocağı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Çağatay Tufan, değerli katkılarından dolayı Prof. Dr. Cezmi Eraslan’a bir hediye takdim etti.